In September 2025 loopt de aanstelling van Bettina Bock, bijzonder hoogleraar Bevolkingsdaling en Leefbaarheid in Noord-Nederland aan de Rijksuniversiteit Groningen af. Dit valt samen met het 15-jarig jubileum van het KKNN. Eerder ontvingen jullie al een save the date voor donderdagmiddag 25 september. Met trots kondigen wij nu het hele programma aan waarbij u zich kunt opgeven voor verschillende interessante workshops! Het symposium wordt gehouden in de Gerardus de San Zaal, van Olstborg, Zernikeplein 7 te Groningen. Het programma ziet er als volgt uit:
13:00 – 13:15 uur: Welkom
13:15 – 14:10 uur: Keynote sprekers:
- Socioloog en demograaf Ruben van Gaalen met zijn keynote: Onze demografische toekomst is niet in beton gegoten: terugblik op 75 jaar bevolkingsprognoses van het CBS.
- Bijzonder hoogleraar Bevolkingsdaling en Leefbaarheid Noord-Nederland Bettina Bock: van krimp naar kracht: 10 jaar werken en leren in Noord-Nederland.
14:10 – 14:30 uur: Pauze
14:30 – 15:15 uur: Workshop ronde 1
15:25 – 16:10 uur: Workshop ronde 2
16:20 uur: Afsluiting
16:30 – 17:30 uur: Netwerkborrel
Per ronde kunt u uit één workshop kiezen. De volgende workshops worden aangeboden:
– Workshop 1: Contouren van een nieuw land
Floor Milikowksi, journalist en sociaal geograaf, laat in deze sessie zien, aan de hand van verschillende voorbeelden en verhalen, hoe gewone mensen en gemeenschappen het fundament leggen voor een duurzaam en verbonden Nederland. Werkelijke verandering komt zelden van bovenaf en bijna altijd van onderop. Dat is ook nu het geval. Juist in deze tijd van grote transities en complexe vraagstukken, zijn het de pioniers, avonturiers en vrijdenkers die de weg wijzen. Overal in het land laten zij op kleine schaal concrete oplossingen zien voor de woonopgave, de landbouwtransitie, natuurherstel, het tegengaan van eenzaamheid en het creëren van verbinding.
– Workshop 2: Verhuisbewegingen van ouderen: welk effect heeft verhuizen op het welzijn van ouderen?
Aleid Brouwer, namens CMO STAMM, zal in deze interactieve lezing het thema van verhuisbewegingen van ouderen/gepensioneerden bespreken en welk effect de verhuizing op de tevredenheid van het leven heeft. De resultaten komen uit het promotieonderzoek van Marije Kooistra (Ruimtelijke Wetenschappen/RUG) op basis van Lifelines data. De workshop geeft ook aandacht voor verhuismotivaties, knelpunten op de woningmarkt, effect van dubbele vergrijzing en wonen voor ouderen in het landelijke gebied.
– Workshop 3: ‘Kom Terug’: jongvolwassenen terug naar het platteland
Tineke Reitsma, PhD student RUG, doet in het project ‘Kom Terug’ onderzoek naar jongeren die vertrokken zijn uit plattelandsgebieden, bijvoorbeeld voor studie of werk, en hoe zij verleid kunnen worden om op latere leeftijd weer terug te keren naar het gebied waar zij zijn opgegroeid. Het onderzoek verkent welke initiatieven plattelandsgebieden kunnen ontwikkelen om in contact te blijven met jongvolwassen vertrekkers en om ze te stimuleren op een bepaald moment terug te keren. Tijdens de workshop presenteren we een aantal van deze initiatieven. Daarnaast laten we zien hoeveel jongeren die zijn opgegroeid in plattelandsgemeenten in Noord-Nederland zijn vertrokken naar een andere gemeente, hoe hun verhuisgedrag eruit ziet en in hoeverre zij later terugkeren naar hun opgroeigemeente.
– Workshop 4: Leefbare plattelandsdorpen voor jongeren
Fenna Smits, onderzoeker lectoraat Leefomgeving in Transitie bij Hanze, zal tijdens de workshop ingaan op het onderzoek dat zij heeft uitgevoerd voor de gemeente Westerkwartier. In dit onderzoek lag de focus op hoe jongeren de kwaliteit van hun leefomgeving ervaren en welke wensen zij hebben om deze te verbeteren. Ook is er gefocust op hoe de gemeente deze doelgroep kan bereiken en is er specifieke aandacht voor welke rol zij zelf op zich willen nemen en hoe de gemeente hen kan faciliteren.
Hiervoor zijn zowel jongeren (12 – 18 jarigen) als direct betrokken volwassenen in meerdere settingen (scholen, dorpshuizen, thuis) ondervraagd.
– Workshop 5: DorpsKracht in Actie
Gert-Jan Jonker, adviseur bij BOKD, zal bij deze workshop ingaan op de vraag: Hoe kunnen dorpen hun eigen kracht mobiliseren ondanks demografische uitdagingen? Ontdek de DorpsKrachtScan methodiek van BOKD Drenthe in deze workshop. Leer de vijf levensaders van dorpskracht kennen en ervaar hoe dorpen van kwaliteiten via uitdagingen naar concrete acties komen.
– Workshop 6: 100-jaar opbouwwerk – verhalen en lessen uit het Noorden
Marcel Endendijk, adviseur bij CMO STAMM, en Bart Waninge, communicatieadviseur bij CMO STAMM, zullen tijdens deze workshop ingaan op 100-jaar opbouwwerk in Nederland. Wat betekent dat: een eeuw bouwen aan leefbare dorpen en wijken, samen met inwoners? In deze workshop nemen Bart en Marcel je mee langs verhalen van opbouwwerkers uit Groningen en Drenthe, verzameld via de ‘Opbouwtelefoon’. Deze gesprekken (podcasts) brengen de kracht en ontwikkeling van het vak tot leven. Verwacht geen nostalgisch plaatje, maar inspiratie en inzichten die raken aan de vraag hoe we bouwen aan een krachtig Noord-Nederland, met oog voor mensen, ‘mierenpaadjes’ en ‘de korte klap’. Zo vertelt Gerrit van Arragon hoe je als opbouwwerker vertrouwen wint in een dorp, en deelt Judith Bos hoe ze systeemproblemen zichtbaar maakt door gewoon aan te bellen. Een interactieve sessie vol verhalen, reflectie en nieuwe energie voor een krachtig Noord-Nederland.
– Workshop 7: Stem van de natuur – bouwen aan groene participatietrajecten in het landelijk gebied
Mark Sekuur, onderzoeker bij het lectoraat Leefomgeving in Transitie bij de Hanze, houdt zich bezig met de stem van de natuur. Hoe geef je de natuur een stem in gebiedsontwikkeling? En hoe draagt dat bij aan een toekomstbestendige leefomgeving? In deze workshop verkent onderzoeker Mark Sekuur, in samenwerking met Landschapsbeheer Groningen, vanuit zijn net gestarte promotieonderzoek en het programma Bloeiend Perspectief Ten Boer de mogelijkheden van groene participatie in het landelijk gebied. Participatietrajecten waarin niet alleen bewoners en maatschappelijke organisaties, maar ook de natuurlijke omgeving wordt vertegenwoordigd.
Hoewel we steeds beter weten hoe we inwoners kunnen betrekken, is het nog onontgonnen terrein hoe we de natuur als volwaardige actor een plaats geven. Na een korte, prikkelende inleiding gaan we aan de slag met een concrete ontwerpuitdaging uit de praktijk: hoe integreer je de stem van de natuur op vernieuwende wijze in een participatieproces? Denk aan toepassingen van AI, serious gaming of symbolische vertegenwoordiging.
Deze sessie is bedoeld voor vakprofessionals in gebiedsontwikkeling die nieuwsgierig zijn naar nieuwe vormen van samenwerken, mét én vóór de natuur. Lees ter inspiratie alvast de column van Mark op https://noorderbreedte.nl/2025/04/25/bouwen-eerst-luisteren/
– Workshop 8: Krapte en Kansen – de Noordelijke arbeidsmarkt in perspectief
Louis Polstra, lector Arbeidsparticipatie bij de Hanze, zal in deze workshop ingaan op de Noordelijke arbeidsmarkt. De voorspellingen wijzen uit dat de krapte op de arbeidsmarkt de komende jaren nog aanhoudt. Voor de regionale economie is het belangrijk om iedereen voor de Noordelijke arbeidsmarkt te behouden. Dat geldt voor jong en oud. Daarbij gaat het overigens niet alleen om passende banen, maar ook om woongenot, leefbaarheid en recreatieve voorzieningen. Beelden en feiten over de arbeidsmarkt komen echter niet altijd overeen. Wil je checken wat je denkt te weten? Of wil je juist meer weten over de arbeidsmarktcijfers? Kom dan naar de workshop, maak de quiz en luister naar de juiste antwoorden.
– Workshop 9: PREMIUM_EU: handvatten en inzichten voor regionale ontwikkeling
Peter Meister-Broekema en Justin Richardson, senior onderzoekers bij lectoraat Leefomgeving in Transitie bij de Hanze, zullen tijdens deze workshop dieper ingaan op het project PREMIUM_EU. Verschillende regio’s in Nederland staan voor uitdagingen de komende jaren, zoals vergrijzing, krimp en het bijbehorende behoud van leefbaarheid. Deze vraagstukken raken inwoners, bedrijven én overheden, en vragen om gezamenlijke oplossingen. Binnen het PREMIUM_EU project hebben wij onderzoek gedaan naar een nieuwe manier om de regionale ontwikkeling te laten zien (door middel van verschillende indicatoren) en hebben we gekeken hoe verschillende regio’s omgaan met de uitdagingen en welke kansen er liggen voor nieuw beleid. Tijdens deze workshop presenteren wij de belangrijkste inzichten uit dit onderzoek, met voorbeelden en lessen die relevant zijn voor onze regio. Daarin zullen we ook een demonstratie geven van het door ons ontwikkelde dashboard, waarin regionale ontwikkelingsindicatoren en beleidshandvatten samenkomen. Aansluitend organiseren we een policy lab, waarin we met elkaar in gesprek gaan over de inzichten uit het onderzoek en de uitdagingen van de regio’s. Daarbij gaan we ook in op de kansen die migratie kan bieden voor de regionale ontwikkeling. Het doel is om samen concrete handvatten te ontwikkelen waarmee beleid beter aansluit bij de behoeften en mogelijkheden. De resultaten van het policy lab zullen ook deels worden gebruikt om het dashboard te verbeteren.
– Workshop 10: Klinkt als… een workshop over luisteren in het alledaagse
Sigute Zurauskaite, Roos Borchers en Karolien Dons, vanuit lectoraat Music in Context bij de Hanze, zullen in hun workshop aandacht besteden aan luisteren in het alledaagse.
Het geritsel van bladeren, stemmen van buren, stampende housebeats uit een open raam? Of misschien juist: stilte… En tóch is ook daar iets van geluid te bespeuren.
Muziek, geluid en stilte zijn voor velen belangrijk. Sterker nog, geluid bepaalt mee hoe we ons voelen, wie we zijn en wie we worden. De alomtegenwoordigheid van geluid thuis, op het werk, onderweg, als we ontspannen en op zoveel andere plekken in ons dagelijks leven maakt dat we er misschien niet altijd aandacht aan schenken. Welke rol speelt de fysieke leefomgeving, bijvoorbeeld het verschil tussen stadse en plattelandse omgeving, in de betekenis van geluid? Wat horen we nou écht en wat hoor jij anders dan een ander? En wat zegt dat over ons luistergedrag en de betekenis van geluid in onze eigen leefomgeving?
Deze en andere vragen staan centraal in deze interactieve workshop van het lectoraat Music in Context van de Hanze. Onderzoekers van het lectoraat nodigen je uit om dat éne zintuig, ons gehoor, op volle kracht te gebruiken. Aan de hand van bewuste ervaringen van muziek, geluid en stilte in de alledaagse omgeving reflecteren we op de waarde van geluid in onze persoonlijke en professionele omgevingen en worden we bewust van verschillen in luistergedrag. Wie weet hoor je iets wat je nog niet eerder hebt gehoord.
De workshop maakt deel uit van het citizen science-project Klinkt als Noord van het lectoraat waarbij Noorderlingen worden uitgenodigd geluiden te delen op een digitale kaart. Meer info op www.klinktalsnoord.nl.
– Workshop 11: De Kracht van GO!: Werken aan een gezondere lokale leefomgeving
Elles Bulder, lector Leefomgeving in Transitie bij de Hanze, zal jullie kennis laten maken met de GO methode. Met de GO Methode werken bewoners en praktijkprofessionals samen in zes stappen aan een gezondere fysieke inrichting van eigen buurt of dorp. Belangrijke kenmerken zijn:
- Cyclisch werken in een beperkte tijd met concrete resultaten om zo de eigen omgeving op de langere termijn duurzaam te verbeteren.
- Heldere keuzes maken door lokale data en verhalen van bewoners te combineren.
- Bewoners krijgen een leidende rol in het proces en worden daarbij gesteund door praktijkprofessionals.
- Voortgang wordt per stap beoordeeld en zonodig bijgestuurd.
- Het eindresultaat wordt gevierd en samen beoordeeld en is de start van een nieuwe cyclus.
In deze workshop maak je kennis met de GO methode en ga je samen aan de slag. Je beoordeelt een dorp op haar kwaliteiten en kwetsbaarheden aan de hand van data en verhalen en vat die samen in de belangrijkste opgave. Daarna maak je een keuze voor een concrete maatregel die aantoonbaar aan een gezondere omgeving kan bijdragen. Je sluit af met het delen van ervaringen met proces en resultaat.
U kun zich hier aanmelden voor het symposium van Kennisnetwerk Krachtig Noord-Nederland: